بررسی ابعاد دین داری در بوستان سعدی بر اساس الگوی گلاک و استارک

دین از مهم ترین نیازهای بشر برای یافتن حقیقت زندگی است و از اسباب تعالی و تکامل او به شمار می آید. تعدد و تنوع ادیان و اهداف و کارکردهای آن ها، تحقیق و پژوهش در این زمینه را ضروری می سازد. دین پژوهان درتعریف دین گاه به تعریف اسمی آن پرداخته و گاه در تعاریف خود بر نظریه های کارکردی تأکید ورزیده اند. از دهه ی1950، جامعه شناسان امریکایی چون هوگل، پرات، واچ و... تحت تاثیر نظریه ی کارکردی دورکیم، دیدگاه چند بعدی دینداری را مطرح کرده اند تا این که درسال 1965 گلاک به همکاری استارک، ابعاد پیشنهادی خود را که به ابعاد دینداری هوگل و پرات نزدیک است، شرح و بسط می دهد. آنان برای دین پنج بعد قایل شدند:1. اعتقادی 2. مناسکی 3. تجربی 4. فکری 5. پیامدی از آن جایی که بوستان سعدی یک اثر تعلیمی- اجتماعی است و در آن پدیده ی دین برجسته است، ابعاد دینداری آن با روش تطبیقی- تحلیلی بر اساس الگوی پیشنهادی گلاک و استارک مورد بررسی قرار گرفت. مطابق نتایج تحقیق، سعدی به توحید و نبوت ومعاد معتقد است. او درصدد است با استفاده از شریعت و طریقت روش های خودسازی را به عموم بیاموزد. در بوستان رفتارهای دینی مناسکی در قالب نماز، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر دیده می شود که از این میان امر و نهی از نمونه های عالی و برجسته ی بعد مناسکی است. او نمونه ی عملی رفتارهای دینی اخلاقی چون عدالت، تواضع و احسان را در بوستان نشان داده است. کیفیت شناخت خداوند در بوستان، آمیزه ای از معرفت حسی، عقلی و شهودی است. سعدی با شناخت خدا با توجه قلبی به دعا ونیایش می پردازد و به پروردگارش ایمان راسخ دارد. ایمان سعدی به خدا در او خوف وترس ایجاد می کند و او را به انجام فرایض دینی و رعایت فضایل اخلاقی پایبند می سازد. توحیداندیشی، تاثیر از گفتار و رفتار پیامبران و آموزه های قرآنی، معاداندیشی و ترس از عقوبت گناه، انجام فرایض دینی و رفتارهای اخلاقی، رسیدن به معرفت شهودی، ایمان راسخ، ترس از عقوبت الهی و امید به رحمت خداوند از پیامدهای مهم دینداری دربوستان به شمار می آیند.